از ۱۶ دی ماه تا ۲۲ بهمن ۱۳۵۷، مردم ایران ۳۷ روز فرصت داشتند تا بیش از آنچه گروه قابل توجه ای از مردم از خود گذشته انجام دادند، از گزینه دموکراتیک بختیار و دولت او پشتیبانی کنند و نگذارند که فاجعه انقلاب اسلامی ۱۳۵۷ – که بختیار سپس آنرا فتنه خمینی نام نهاد – اتفاق بیفتد. گروهی می گویند که ملت ایران در آن شرایط بحرانی فرصت رای دادن نداشت. وانگهی در 12 فروردین ۱۳۵۸ نزدیک ۱۰۰ درصد از رای دهندگان به جمهوری اسلامی آری گفتند. آگاهان می دانند که دکتر بختیار از مخفیگاه خود در پیامی به مردم ایران از آنها خواست که به جمهوری اسلامی نه بگویند. کجا بودند دیدگان بینا و گوش های شنوا؟ منظور و هوده در این نیست که مردم را شماتت کنیم، منظور بازنگری خود برای بیداری آینده است.

آری نمی توان در تاریخ درجا زد. ولی نمی توان بدون نگرش تاریخی و بررسی نقطه عطف ها نیز به رستگاری اجتماعی برای آینده رسید. رستگاری ایران بسوی دموکراسی پایدار در گرو این است که بپذیریم این مردم ایران هستند که می بایستی با آگاهی و دانش برخاسته از منطق و “احساسات انسانی”، یک سامانه سیاسی دموکراتیک با اصل جدایی دین از دولت و سازگار با منشور جهانی حقوق بشر انتخاب کنند. دراین میان بی شک نقش روشنگران و بویژه دموکراسی خواهان کانونی است. اگر دموکراسی خواهان ایران در پیگیرد آزادی های دموکراتیک برای ایران هستند می بایستی با راست بینی تاریخ معاصر ایران در اندیشه تدارک ابزار و راه رسیدن به آن باشند. پس حتی اگر بپذیریم که در انقلاب اسلامی ۱۳۵۷، تنها نیمی از مردم ایران به صورت حضوری در خیابانها از گزینه حکومت اسلامی خمینی پشتیبانی می کردند، بایستی بپرسیم چه شد که نیمی دیگر از مردم ایران با وجود داشتن یک گزینه دموکراتیک در دولت بختیار به صورت بارز در پشتیبانی از آن کوشا نبودند؟

در امتداد انقلاب شکوهمند مشروطه و اوج آن در دولت مصدق، دولت بختیار به مانند آخرین فصل نوین و درخشان این جریان نیرومند، نقطه عطفی است در تاریخ  دموکراسی خواهی ایران. آنچه دموکراسی خواهی دولت بختیار را ممتاز می سازد این است که برای نخستین بار یک رییس دولت در ایران، اصل جدایی دین از دولت را به روشنی بیان کرد. اکنون بر گرده جوانان توانا و پوینده است که با ژرف اندیشی به این نقطه ی عطف تاریخ ایران نگاهی نقادانه به سود حرکت دموکراسی خواهی در ایران بیفکنند و با تبادل نظر و همکنشی با یاران، به فرهنگ و گزینه دموکراتیک در میان مردم ایران دامن بزنند. تنها با چنین کیاستی است که می شود در خیزش و خروش جامعه با سرود “زن، زندگی، آزادی” به ساحل امن جامعه و حکومتی دموکراتیک و اینبار با انتخابی توام با دیدگان بینا و گوش های شنوا در ایران رسید.

یادداشت در باره منابع:

گزیده گفته های دکتر شاپور بختیار از کتاب “در آینه ۳۷ روز: مروری بر روزنامه های اطلاعات و کیهان از ۱۶ دیماه تا ۲۲ بهمن ۱۳۵۷” (انتشارات نهضت مقاومت ملی ایران) به کوشش حمید صدر، نقل قول شده اند.  

گزیده گفته های آیت الله خمینی از روزشمار صحیفه امام در سایت جامع امام خمینی به آدرس زیر برداشت شده است.

Emam.com

برای دیدن متن های کامل، خواننده می بایستی به منابع اصلی مراجعه کند. 

بخش هایی از این جمله در متن بالا برخاسته از دیدگاه علی اکبر دهخداست: «در اساس، انقلاب مشروطه ضد استبدادی و ضد استعماری بود.»

حمید اکبری

این بخش آخر از مقاله “نخست‌وزیری دکتر شاپوربختیار: نقطه عطف آینده دموکراسی در ایران“ است برای مطالعه کامل به اینجا مراجعه کنید.